Siyanoz, kandaki oksijen eksikliğinden kaynaklanan cilt, dudaklar ve tırnak yataklarında oluşan mavimsi bir renktir. Düşük oksijen seviyesine sahip kanın mavi veya mor olması nedeniyle oluşur. Bu düşük oksijenli kan, ciltte mavi-mor bir renk tonuna neden olur. Özellikle çocuklarda siyanoz (morarma) akciğerler vücudun geri kalanına oksijen taşımak için yeterli kan almadığında ortaya çıkar. Bu gibi siyanoz durumlarında ne yapılacağı iyi bilinmelidir. İlk olarak aşırı panikten kaçınmak ve sakinliğinizi her daim korumanız gerekir.
Siyanoz ve Çevresel Siyanoz Nedir?
Siyanoz, akciğerlere az miktarda kan akması demektir. Kanın az miktarda olması, oksijenin de vücuda az şekilde dağılmasına neden olur. Sonuç olarak, bir çocuk mavi veya mavimsi görünür. Mavimsi renkler cilt yüzeyine yakın kanda yüksek seviyelerde indirgenmiş (oksijensiz) hemoglobinden kaynaklanır. Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinin oksijen taşımasını sağlayan moleküldür. Oksijenli hemoglobin parlak kırmızı, oksijensiz hemoglobin ise mavimsidir. Ayrıca çocuklarda siyanoz (morarma) hafife alınmamalıdır. Doktorla mutlaka irtibat halinde kalmalısınız.
Çevresel siyanoz, ciltte mavi bir renk tonuna sahip olup yeni doğan bebeklerin çoğunu etkileyen bir durumdur. Bu çoğu insan için endişe kaynağıdır. Bebeklerde üst dudak ve ağız çevresinde bu tür morarma oluşur. Bu durumda koyu tenli bebeklerde morarma için diş etlerini kontrol etmek mantıklıdır. Böylece morarmanın kapsamını ölçmenin iyi bir yolu denenir. El ve ayaklarda da siyanoz oluşur. Koyu tenli çocuklarda renk değişikliği daha gri veya beyaz olarak da görülmektedir. Mavi dudaklar morarma, soğuk algınlığı ve hatta solunum problemleri gibi çeşitli nedenlerden de kaynaklanır. Uzmanlar bu durumda her zaman altta yatan bazı hastalıklara işaret etmektedirler.
Siyanoz Türleri Nelerdir?
Akrosiyanoz özellikle avuç içlerinde ve ayak tabanlarında bulunan siyanoz anlamına gelir. Dudak çevresindeki deride de görülebilir. Vücudun orta kısmında siyanoz olmadığı sürece çocuklarda siyanoz (morarma) genellikle normaldir. Çocuklar üşüdüklerinde (örneğin, soğuk havuzda yüzmek) akrosiyanoz olabilirler. Fakat bu durum ısındıklarında mutlaka düzelmelidir.
Merkezi siyanoz(morarma), gövde, ağız ve başı kapsayan vücudun merkezi kısımlarında bulunan morarma anlamına gelir. Santral siyanoz yeni doğan çocuklarda asla normal değildir. Neredeyse her zaman kandaki daha düşük oksijen miktarıyla bağlantılıdır. Çocuklarda siyanoz (morarma) kalp, akciğer veya kanla ilgili bir sorundan kaynaklanabilir. Doğuştan kalp rahatsızlıklarının neden olduğu siyanoz, genellikle doğumdan hemen sonra görülür, ancak bazen bebek büyüyene kadar ortaya çıkmaz.
Merkezi Siyanozun Nedenleri
Bu tür siyanozdan etkilenen çocukların birincil göstergesi, dil ve dudaklarda mavimsi bir renk değişikliğidir. Merkezi siyanozun aşağıdakilerde dâhil olmak üzere birçok olası nedeni ise;
- Solunum ve akciğer problemleri,
- Kalbin sağ tarafındaki oksijenden az, kanın kalbin sol tarafındaki oksijenden çok miktarda kanla karışmasını sağlayan kalp kusurları,
- Akciğerlere ve/veya akciğerlerdeki kan akışıyla ilgili sorunlar,
- Konjestif kalp yetmezliğinin neden olduğu akciğerlerde sıvı birikmesi,
- Kanın oksijeni düzgün bir şekilde taşıyamayacağı anlamına gelen hemoglobin bozuklukları olarak sıralanır.
Periferik siyanozun çocuklarda siyanoz (morarma) kapsamında nedenleri ise;
- Soğuk hava,
- Yeni doğmuş bir bebekte ağlamak,
- Nöbetler,
- Şok, diğer etkenlerden kaynaklı
olarak sıralanbilir.
Çocuklarda Siyanoza Sebep Olan Faktörler Nelerdir?
Siyanozun en yaygın nedeni, kalp ve akciğerler arasındaki yolun ani daralmasıdır. Bu daralma akciğerlere giden kan miktarını azaltmaktadır. Siyanozdan en sık etkilenen çocuklar, genellikle doğuştan kalp hastalığı olan çocuklardır.
Bununla birlikte, akciğerlere kan akışının azaldığı diğer kalp hastalığı formları olan çocuklarda da siyanoz oluşabilir. Çocuklar banyo yaptığı zamanlarda da mavi görülebilir. Fakat bu durum çocuklarda siyanoz (morarma) durumu değildir.
Siyanoz genellikle kalp, akciğer veya kan problemlerinden kaynaklanır. Bir çocuğun morarmasına neden olan bazı kalp rahatsızlıkları ise;
- Gövde arteriozus,
- Toplam anormal pulmoner venöz dönüş,
- Triküspit atrezi,
- Pulmoner atrezi,
- Hipoplastik sol kalp sendromu,
- Pulmoner hipertansiyon,
- Büyük arterlerin transpozisyonu,
- Atriyoventriküler kanal defekti
olarak ifade edilir.
Çocuklarda Siyanoz Belirtileri ve Semptomları Nelerdir?
Derinin ince olduğu kısımlarda mavilikler görülmesi çocuklarda siyanoz (morarma) belirtilerinin arasında en sık görülen semptomlardır. Bu sebeple çocuğunuz aşağıdaki belirti ve semptomları gösteriyorsa, siyanoz yaşıyor olabilir. Bu belirtiler;
- Aniden rahatsız, huysuz veya daha az uyanık hissetmek,
- Daha hızlı ve daha derin nefes almak,
- Özellikle ağız ve yüz çevresinde maviye dönüklük,
- Baygınlık veya baygınlık
şeklinde sıralayabiliriz.
Çocuklarda Siyanoz Esnasında Ne Yapılmalıdır?
Çocuğunuzun herhangi bir yerinde morarma gördüğünüzde öncelikle bir çarpmadan kaynaklı olup olmadığından emin olmalısınız. Panik yapmayıp çocuğunuzu inceleyerek, süreci sağlıklı atlatırsınız. Çocuğunuza yardım etmek için şu adımları izleyin:
Bebekler için;
- Bebeğinizi sırt üstü yatırın.
- Bebeğin dizlerini göğsüne değecek şekilde kaldırın ve sıkıca yerinde tutun. Bunu bebeğinizi kucağınızda tutarken de yapabilirsiniz.
- Bebeğinizi tutup sallayarak, yatıştırıcı ve nazik bir kucaklama vererek rahatlatın ve sakinleştirin.
- Sukunetinizi koruyun. Bebeğiniz üzgün olduğunuzda bunu hisseder, bu da bebeği sakinleştirmeyi zorlaştırır.
Daha büyük çocuklar için;
- Çocuğunuzu yan yatırın, dizlerini göğsüne kadar getirin ve sıkıca yerinde tutun.
- Bazı çocuklar siyanoz (morarma) sırasında otomatik olarak çömelir. Bu onların dizlerini kendi başlarına göğse getirme şeklidir.
- Çocuğunuzun yüzünü görebildiğinizden emin olun, böylece renk değişikliklerini izleyip siyanoz süresini kontrol edebilirsiniz.
Çocuklarda Morarma Nasıl Teşhis Edilir?
Çocuklarda siyanoz durumu değişiklik gösterir. İlk olarak doktor çocuğunuzu muayene edip oksijen satürasyonu ölçümü alacaktır. Bu test tamamen ağrısız olup herhangi bir iğne içermemektedir. Çocuğun oksijen seviyesi ölçülürken parmağına ışıklı bir bandaj yerleştirir. Bu test ile oksijen seviyesinin normal veya anormal olduğu anlaşılmaktadır. Bulgulara bağlı olarak doktor değerlendirme yapar. Doktor tamamen güvence verebilir veya gerekliyse başka uzman doktorla görüşmeniz gerekir. Çocuklarda siyanoz (morarma) durumlarında kalp veya akciğer uzmanı, acil servis veya yoğun bakımda uzmanlaşmış doktorlara sevk yapabilmektedirler.
Ebeveynler genellikle siyanozu anlayabilir, ancak doktorlar için bile bu durum her zaman kolay değildir. Bu özellikle koyu tenli çocuklarda geçerlidir. Siyanoz aramanın en iyi yolu tırnak yataklarına ve dudaklara bakmaktır. Aynı zamanda Çocuklarda siyanoz durumunu benzer ten rengine sahip biriyle karşılaştırarak çözmeye çalışabilirsiniz.
Çocuklarda Siyanoz (Morarma) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Siyanozun çoğunda ciddi tedavilere gerek yoktur. Birincil neden olarak bir akciğer veya kalp sorunu varsa, çocuğun altta yatan durumu tıbbi veya cerrahi olarak tedavi edildiğinde bu durum ortadan kalkacaktır. Fakat bazı siyanoz vakalarında çeşitli tedavi yöntemleri uygulanmaktadır. Bu konu hakkında daha detaylı bilgi almak için web sitemizdeki ‘Morarma Siyanoz Nedir? Teşhisi ve Tedavisi’ metnimizi okuyabilirsiniz.
Soğuğa maruz kalmanın neden olduğu morarmalarda, parmak ve ayak parmaklar hafifçe ısıtılır. Bu yöntemle semptomatik olarak tedavi uygulanır. Kalp rahatsızlıklarına bağlı çocuklarda siyanoz (morarma) durumlarında gerekliyse doktor ameliyat eder. Örneğin doktor fallot tetralojisi tedavisinde doğumdan hemen sonra ameliyat yapar. Semptomlar az seviyelerdeyse ameliyat, çocuk 3-6 aylıkken yapılmaktadır.
Yine doktor gerekli durumlarda solunum cihazına bağlar, tıkanma ve zorluklarda endotrakeal tüp takıp içinden oksijen verir. Siyanoz nedeniyle çocuklarda beslenme güçlüğü görülmektedir. Beslenmede güçlük çeken ve kalp yetmezliği olan çocuklara intravenöz sıvı verilmesi gerekir. Doğuştan kalp hastalığı olan çocuklar, enfeksiyonları önlemek için düzenli ve güncel aşılara ihtiyaç duyarlar. Doktorlar, hasta ve çocuklara gerekli görürse kalıcı kalp pili takar. Görüldüğü gibi çocuklarda siyanoz (morarma) rahatsızlığının tedavisi vardır. Bunun için endişe ve paniğe kapılmadan doktordan destek almak önemlidir.
