İnsanların hayat kalitesini ve genel vücut sağlığını belirleyen en önemli faktörlerden biri uykudur. Uykusuzluk (insomnia) yaşayan kişiler kendilerini yorgun, bitkin, halsiz hisseder. Bu durum kişinin yaşamına ve çevresine yansır. Kişi yapmış olduğu hiçbir işte yeterli performansı gösteremez ve yakalayamaz. Halk dilinde uykusuzluk olarak adlandırılan bu hastalığın tıbbi ismi insomnia’dır.
Uzman hekimler tarafından belirlenen uyku problemleri; kişilerde uykuya dalmada problem yaşama, uyuduktan sonra uykuda kalamama, uykuyu almadan uyanıp tekrar uyumak istenildiği halde uykuya dönememe olarak ifade edilir. Uyku bozukluğu problemi yaşayanlar, kendilerini ruhsal ve psikolojik olarak rahatsız hissettiği için enerjileri düşük seviyelerde olacaktır. Yaşam kalitesi oldukça azalan kişiler gün içerisinde sinirli hareketlerde de bulunabilmektedir.
Uykusuzluk Belirtileri
Doktorlar tarafından kişilere önerilen toplam uyku saati yedi ile sekiz saat arasında olmaktadır. Bu saat kişiden kişiye değişiklik gösterebilmektedir. Birçok kişi hayatının bazı dönemlerinde haftaları ya da ayları alan sürelerde uyku sorunu yaşayabilmektedir. Bunun temelinde kişilerde oluşan stres ve travmatik olaylar bulunmaktadır. Uykusuzluk (insomnia) problemine sebep olan diğer etkenler ise kullanılan ilaçlar veya tıbbi durumlar olmaktadır.
Uyku problemi yaşayan kişilerin yaşamlarında stres, sıkıntı olduğu gibi uyku kaçırıcı alışkanlıklar da bulunabilir. Uykusuzluğun temelinde yatan probleme ulaşılması ve gereken tedavilerin yapılması için uzman hekimlere başvurulur. Uykusuzluk tedavisi bazı hastalarda kısa sürede çözüldüğü gibi bazı hastalarda yıllarca sürebilmektedir.
Bu rahatsızlığın belirtileri kişiden kişiye fark ettiği gibi temelinde çeşitli sebepler bulunmaktadır. Kişilerde oluşan uykusuzluk belirtileri başlıca şunlardır:
- Geceleri uykuya geçişte zorluk yaşama
- Gece birçok defa uyanma
- Çok erken saatlerde uyanmak
- Gece uykusu ardından kendini dinlenmiş hissetmemek
- Gündüz saatlerinde hissedilen uyku hali ve yorgunluk
- Depresyon, sinirlilik ve anksiyete
- Hatırlamakta zorluk yaşama
- Dikkat sorunu oluşması
- Odaklanamama
- Kaza ve hatalar yapma
- Uyku ile ilgili endişelere yaşama
Gibi belirtilerdir.
Uykusuzluğa Sebep Olan Etkenler
Kişilerde görülen kronik uyku bozukluğu ve uykusuzluk belirtileri birbirinden farklıdır. Bunların başında stres olduğu tespit edilmiştir. İş, sağlık, okul, aile sorunları, finansal konularda yaşanılan olumsuz durumlar kişileri strese sokar. Kişinin zihninde sorunu devamlı olarak çözmeye çalışması da uykusuzluğa sebep olur.
Bu arada iş programları ve seyahat programları da uykusuzluğa sebep olmaktadır. İnsanın uyanıklık ve uyku düzenine etki eden biyolojik saate (sirkadiyen) denilir. Kişilerin vücudunun iç saat ritimleri olan sirkadiyen; iş, çalışma ve seyahat saatleri sebebi ile bozulur. Örnek vermek gerekir ise erken, geç, değişken vardiyalar ve jetlag kişilerde uykusuzluk(insomnia) sebebidir.
Hayatımızda yer alan bazı kötü uyku alışkanlığı uykusuzluğa sebep olabilmektedir. Kötü uyku alışkanlıkları düzensiz yatma saatleri, yatmadan önce yapılan uyku kaçırıcı aktiviteler, sesli ve rahatsız eden yatak ve ortam, televizyon, bilgisayar, akıllı telefonlar, video oyunları ve yatmadan önce diğer ekran oyunları uykusuzluğa sebep olmaktadır.
Geç Vakitte Yemek Yeme ve İlaçların Etkisi
Ayrıca akşamları geç vakitlerde yemek yeme alışkanlığı uykusuzluk yapmaktadır. Yatmadan kısa süre önce yenilen ağır, yağlı, asitli yiyecek ve içecekler kişiye ağır gelebilir. Bunun sebebi ise yenilen yiyecek ve içecekler mide ekşimesine yol açar. Midede yiyecek ve içeceklerin yemek borusuna geri kaçması ile kişi, asit reflüsü şikâyeti ve yanmalar yaşar. Bu durumda mide rahatsızlığı ve uykusuzluk belirtileri ortaya çıkmaya başlar.
Uykusuzluğa sebep olan bir diğer etken ise kullanılan ilaçlar ve tıbbi durumlar olabilmektedir. Kullanılan antidepresanlar, tansiyon ve astım ilaçları gibi doktorun reçete ile vermiş olduğu çeşitli ilaçların yanında reçetesiz alınan soğuk algınlığı ilaçları, ağrı kesiciler ve zayıflama ilaç ve ürünleri uykusuzluğa zemin hazırlar.
Uykusuzluk ve Ruh Sağlığı
Psikolojik sorun yaşayan kişilerde de uyku bozukluğu sorunu ile karşılaşmak mümkündür. Yaşanılan travmalar sonrasında kişide stres bozukluğu yaşanır iken bu durum kaygı bozukluğuna dönüşür. Uykusuzluk problemi yaşayan kişilerin arasında sağlık problemi yaşayan kişilerde yer almaktadır. Kanser, kronik ağrı, diyabet, astım, kalp hastalığı, reflü, parkinson, tiroid ve alzheimer gibi sağlık sorunları olan kişilerde uykusuzluk (insomnia) hastalığı belirtileri mevcuttur.
Gün içinde kafein, alkol ve nikotin içeriklerine sahip olan yiyecek ve içeceklerde uykusuzluğun temel sebeplerinden olabilir. Aşırı derecede tüketilen çay, kahve ve kola gibi içecekler yüksek derecede uyarıcı etkisine sahiptir. Bu gibi yiyecek ve içecekleri geç saatlerde tüketmek uykuya dalma aşamasını güçleştirir.
Ayrıca tütün ürünlerinde bulunan nikotin uykuya geçme aşamasını etkiler. Alkol tüketimi kişilerde uykuya kolay dalmaya sebep olsa da bir kaç saat sonrasında veya uykunun ortasında uyanmaya ve uykusuz kalmaya sebep olan bir alışkanlıktır.
Kadınların regl (adet) dönemi sırasında veya menopoza girme dönemlerinde olan hormonal değişiklik uyku sorununa sebep olur. Menopoz dönemine giren kişide sıcak basmaları ve gece terlemeleri uykuyu kalitesiz yapar.
Ayrıca kadınların hamilelik döneminde yaşadığı problemler sebebi ile uykusuzluk (insomnia) yaşanabilmektedir. Atmış yaş ve üzerinde olan kişilerin sağlığında yaşanan olumsuz etkiler de uykusuzluğun sebeplerinden olabilmektedir.
Uykusuzluğun Sebep Olduğu Olumsuzluklar
Herkes belirli dönemlerde uykusuzluk problemi ile karşılaşır. Fakat bu süre uzuyorsa kişide uykusuzluk hastalığı saptanır. Uykusuzluk sorunu yaşayan kişilerin günlük yaşamlarında karşılaştığı bazı olumsuzluklar bulunur. Bunların başında okul hayatlarında veya iş yerlerinde istenilen verimi yakalamamaları yer alır. Ayrıca yeterince odaklanmadıkları için başarılı olamazlar.
Araba kullanan kişilerde tepki ve kontrol süresinde yavaşlama başlar ve kaza riski yüksek olur. Bu kişiler; anksiyete bozukluğu, depresyona girme ve madde bağımlılığı gibi durumlar yaşayabilirler. Uzun süre uykusuzluk (insomnia) sorunu yaşayan kişilerde kalp rahatsızlığı ve yüksek tansiyon gibi hastalıklar başlar.
Uykusuzluğu Önlemenin Yolları
Bu sorunun önüne geçmek için sağlıklı diyet programları ve fiziksel aktiviteler yapmak oldukça önemlidir. Uykusuzluğun temelinde her ne yatarsa yatsın bu durum kişileri zihinsel ve fiziksel olarak etkiler. Uykusuzluk sorunu yaşayan kişiler ile uyku sorunu olmayan kişiler arasındaki yaşam kalitesi oldukça farklıdır. Uykusuzluk belirtisi olan kişinin yaşam kalitesi düşük iken uykusunu alan ve düzenli uykuya sahip olan kişilerin yaşam kalitesi oldukça yüksektir. Uyku ile ilgili sorunların önüne geçmek için yapılması gereken ilk kural düzenli bir yaşama sahip olmaktır. Uyanma ve yatma saatleriniz belirli olmalı ve hafta sonları dâhil olmak üzere bu kurala uyulması gerekir. Yatak odanızı ve yatağınızı rahat, konforlu ve sessiz bir ortama dönüştürmelisiniz. Sadece uyku saatlerinde bu alanları kullanmalısınız.
Gün içinde aktif bir yaşam yaşamanız gece daha rahat uyumaya sebep olur. Uykusuzluğunuza sebep olan ilaçlar var ise kontrol ettirin ve doktorunuz ile yaşadığınız sorunu paylaşın. Geceleri kesintisiz uyumak ve hemen uykuya dalmak için gün içinde kısa uykulardan uzak durarak uykusuzluk belirtileri göstermezsiniz. Kafein, nikotin ve alkol içeren yiyecek içeceklerden olabildiğince uzak kalmalısınız. Uyku saatlerine yakın veya gece geç saatler de yemekten ve içeceklerden uzak durmalısınız. Yatağa geçmeden önce ılık duş almak, kitap okumak veya rahatlatıcı müzik dinlemek uykuya dalmanızı kolaylaştıracaktır.
Uykusuzluk Nasıl Tespit Edilir?
Uyku sorunu olan kişilerde sebebine ulaşmak için doktorlar ilk olarak fiziki muayene yapmaktadır. Uykusuzluğa neden olacak tiroid problemi veya tıbbi sonuçlara ulaşmak için kan testide yapılmaktadır. Uyku sorununun temelinde yatan sebepler için doktorunuz anket yapar. Ayrıca doktor, uykusuzluk (insomnia) yaşayan kişilerden uyku günlüğü tutmalarını da ister.
Doktor, uyku sorunlarının sebebine bu yollarla ulaşamıyor olabilir. Bu durumda uyku apnesi ve huzursuz bacak sendromu gibi hastalıkların teşhisini yapmak ister. Bu sebeple kişi, uyku merkezinde bir gece geçirmek zorundadır. Uyku sırasında beyin dalgaları, kalp atışı, nefes alma, vücut hareketleri ve göz hareketleri izlenerek kayıt altına alınır. Ardından doktor tüm verileri değerlendirerek kişide uykusuzluk tanısını koyar. Görüldüğü gibi bu içerikte uykusuzluk sorunu ve uykusuzluk belirtileri hakkında merak ettiğiniz tüm sorulara cevap bulabilirsiniz. Bu tür sıkıntılar yaşıyorsanız bu yazımız sizin için tüm detayları içermektedir.
