Zona, ağrı yapan vücutta döküntülere neden olan viral bir sinir hastalığıdır. Bu hastalık, vücudun herhangi bir yerinde kendini gösterip ortaya çıkabilir. Ancak en yaygın olarak görüneni gövdenin sol ya da sağ tarafındadır. Zona hastalığı gövdede tek bir kabarcık şeridi şekli olarak görülür. Bu hastalık suçiçeğine de neden olan, aynı virüs olan varicella zoster’dan kaynaklanır. Normal şartlar altında bir kişi suçiçeği hastalığı geçirdiğinde ve vücuduna bu virüsü aldığında şu durum meydana gelir. Varicella zoster denilen mikroorganizma hastanın beyninin ve omuriliğinin yakınındaki sinir dokusunda uyku halinde bekler. Yıllar sonra virüs yeniden kendini etkinleştirebilir ve bu durum zona belirtileri olarak kendini gösterir.
Zona hastalığı yaşamı tehdit eden tıbbi bir hastalık olmasa da dayanılmaz derecede ve rahatsız edici şekilde ağrı yaratabilir. Önceden yapılan aşılama ile bireyin zona kapma şansı düşürülmeye çalışılır. Erken tedavi olma hem zona enfeksiyonunun süresini kısaltmaya neden olur. Hem de oluşabilecek bazı sorunların ortaya çıkma olasılığını azaltmaya vesiledir.
Zona Neden Olur?
Yukarıda da dediğimiz gibi hastalık, suçiçeğine neden olan Varicella zoster’dan kaynaklanır. Zona, daha önce suçiçeği geçirmiş olan hemen hemen herkesi etkileyebilir. Çünkü vücutta suçiçeği virüsü uyku halindedir. Ancak suçiçeği olan her kişi zona olacak diye bir kaidede bulunmamaktadır.
Suçiçeği iyileştikten sonra virüs nörolojik sistemde omurilikte yıllarca kendini gizleyip kalabilir. Bir süre sonra da uyarıcı bir şey olduğunda yeniden virüs aktif hale gelir. Bu durum kişinin cilt yapısına kadar uzanan ve sinir yolları aracılığıyla tüm vücuda yayılan bir enfeksiyona neden olur. Tıp otoriteleri henüz zona hastalığı etiyolojisini net olarak belirlememiştir. Yapılan bir açıklamaya göre, bu durumun ortaya çıkması bireyin yaşlandıkça hastalıklara karşı vücut bağışıklığının azalmasıyla ilgilidir. Bu rahatsızlık, genel olarak yaşlılarda ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde çok daha sık görülür.
Varicella zoster virüsü, ağız ve genital bölgede yer alan uçuklara neden olan virüsleri içeren herpes virüs ailesinden gelmektedir. Bu nedenle zona, herpes zoster olarak da bilinir. Ancak insanlarda suçiçeği hastalığına ve zonaya neden olan bu virüs, cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon olan herpes denilen virüs ile aynı şey değildir. Zonaya yakalanan kişiler, suçiçeği hastalığına karşı dirençli olmayan hemen hemen herkese varicella zoster virüsünü bulaştırabilir. Bu durum genellikle zona belirtileri arasındaki açık yaralarla doğrudan temas yolu ile bulaşır. Virüs bulaşmış kişilerde suçiçeği hastalığı olabilir, ancak zona olmaz.
Su çiçeği hastalığı bazı insanlar için oldukça tehlikeli olabilir. Kişide yer alan zona kabarcıkları, üzeri kabuklanana kadar bulaşıcıdır. Sonuç olarak, henüz suçiçeği geçirmemiş ya da suçiçeğine karşı aşılanmamış kişilerle zonadan uzak durmalıdır.
Özellikle de bağışıklık sisteminin zayıf olduğu kişiler, gebe kadınlar ve bebeklerle fiziksel olarak temastan kaçınmak oldukça önemlidir. Çeşitli değişkenlere bağlı olarak daha önce suçiçeği geçirmiş olan kişilerde zona olma olasılığını artar. Birinci durum 50 yaşın üzerinde olmalarıdır. Zona hastalığı en çok 50 yaş üstü kişilerde görülür. Oluşabilecek risk yaşla birlikte artar. Bazı tıbbi dayanaklara göre, 80 yaşın üstü yetişkinlerin hemen hemen %50’sinde zona belirtileri vardır.
Zona Hastalığı Komplikasyonlar
Hastalık evresinde kişi bazı zorluklar yaşar. Zona, kabarcıklar iyileştikten sonra dahi aylarca devam eder. Post herpetik nevralji rahatsızlığı, hasarlı sinir liflerinin deriden beyne hatalı ya da aşırı ağrı duyumları iletmesinin neden olduğu bir hastalıktır. Gözün içinde ya da çevresinde oluşan zona ciddi göz enfeksiyonlarına neden olabilir. Bu da geri dönüşü olmayan görme kaybına kadar ağır sonuçlara neden olabilir.
Ensefalit, yüz felci veya işitme ya da denge sorunları, hastalık tarafından hangi sinirlerin hasar gördüğüne bağlı olarak ortaya çıkar. Tedavi edilmeyen zona kabarcıklarının bir sonucu olarak ciltte bakteriyel olarak enfeksiyonlar oluşur.
Zona Hastalığı Nasıl Önlenir?
Zona oluşumunu önlemeye yardımcı olacak iki çeşit aşı vardır. Bunlar su çiçeği hastalığının aşısı ve zona hastalığı aşılarıdır. Su çiçeği aşısı, çocuklarda suçiçeği hastalığını önlemek için kullanılan bir aşıdır. Daha önce hiç suçiçeği hastalığını geçirmemiş yetişkinlerin de bu aşıyı yaptırmaları önerilir. Bu aşılar bir kişinin su çiçeği ya da zona olma olasılığını garanti edemese de hastalığın ciddiyetinin yanı sıra komplikasyon olasılığını azaltabilir.
Standart olan suçiçeği aşısına ek olarak, zona ya da feci sonuçları önlemek için iki ek zona aşısı geliştirilmiştir. Bu aşılardan ilki 50 yaş üstü kişilere, diğeri ise 60 yaş üstü kişilere uygundur. Aşıların en sık karşılaşılan yan etkileri enjeksiyon yapılan bölgede kızarıklık, rahatsızlık, ağrı, şişlik, kaşıntı ve baş ağrısı oluşmasıdır. Zona aşıları yalnızca hastalığı önleyici bir önlem olarak kullanılır. Bu hastalığa sahip olanları tedavi etmek amacı ile kullanılmaz. Suçiçeği aşısı gibi zona aşısı da zona olmayacağınızın garantisini vermez. Bu aşılarla birlikte hastalığın seyrini kısalabilir, şiddetini azalabilir ve post herpetik nevralji riskini düşürebilirsiniz.
Zona Belirtileri
Hastalığın birçok durumunda zona semptomları bir kişinin vücudunun yalnızca küçük bir alanını etkiler. Görülen en yaygın zona belirtileri arasında;
- Ağrı yapması,
- Yanma yapması,
- Uyuşma ya da karıncalanma hissi,
- Rahatsızlıktan birkaç gün sonra ortaya çıkan kırmızı renkte bir döküntü,
- Dokunmaya karşı hassasiyet,
- Kaşıntı oluşması,
- Ve kolayca kırılıp kabuklanan sıvı dolu kabarcıklar,
- Nadir durumlarda ise ateş yükselmesi, şiddetli baş ağrısı, ışığa duyarlılık ve yorgunluk gibi başka belirtiler olarak görülebilir.
Zona sıklıkla ağrılı bir süreçtir. Bu rahatsızlık, bazı durumlarda birey için oldukça sıkıntılı olabilir. Zona hastalığı semptomları arasında ağrının vücutta nerede hissedildiğine bağlı olarak yanlış teşhisler konulabilir. Bu teşhisler kalp rahatsızlıkları, akciğerler ya da böbrek rahatsızlıkları ile ilgili başka herhangi bir sorunun işareti olarak ifade edilebilir. Nadir görülen durumlarda, insanlar vücutlarında döküntü olmadan bu rahatsızlığı hissedebilirler. Zona hastalığının en sık görülen ikinci semptomu olan zona döküntüsü, gövdenin sağ ya da sol tarafında bir grup kabarcık olarak ortaya çıkar. Nadir olan durumlarda, zona döküntüsü tek bir göz çevresinde ya da boynun ya da yüzün bir tarafında görünebilir.
Zona hastası olduğunu hisseden kişiler, erken tedavinin faydalarından yararlanmak için mümkün olan en kısa sürede bir uzman doktora görünmelidir. Zona belirtileri arasındaki göz çevresinde kızarıklık ve ağrı duyan kişiler ise acil olarak tıbbi yardım almalıdır. Bu hastalık tedavi edilmezse eğer göz yakınında yer alan zona kabarcıkları ciddi göz yaralanmalarına neden olabilir. 60 yaşın üzerindeki kişiler ve kanser hastası olanlar için bu hastalık tehlikelidir. İlaç kullananlar veya diyabet gibi kronik hastalık durumları nedeniyle bağışıklık sistemi zayıf olanlar için bu hastalık ciddi sonuçlar oluşturabilir. Bu durumlar riski önemli ölçüde arttığından, mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım alınmalıdır. Tipik zona kızarıklığı ve rahatsızlığı yaşayan kişiler de mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım almalıdır.
Bu içeriğimizde zona hastalığı ve belirtilerini detaylı şekilde açıkladık. Bu hastalıktan korunma yolları ve aşısı ile hastalığın şiddetinden kaçınabilirsiniz. Suçiçeğiyle bağlantısını ve zonanın bulaşma yollarını merak ediyorsanız, yukarıdaki yazıyı okumanızı öneririz.
