Günümüzde sık görülen ve tedavi edilmediğinde daha ciddi sorunlara yol açabilen bu hastalık, dikkat edilmesi ve tedavisine önem verilmesi gereken bir hastalıktır. Uyurken tekrar eden solunum durması olarak tanımlanan uyku apnesi solunum yollarının açık bir halde tutulamaması sonucunda meydana gelen bir tıkanma ile ortaya çıkar.
Bu hastalığı yaşayan hastalarda yaşamayanlara kişilere göre solunum kaslarında meydana gelen gevşeme daha çok kendini gösterir ve solunum yolları yeteri kadar açık halde tutulamaz. Dolayısıyla soluk almak ve vermek zorlaşır. Bunun sonucunda kanda bulunan oksijen miktarı da azalı. Dokulara yeterince oksijen alınamaz. Oksijenin yetersiz olması hastaların uyanmasına sebep olur. Bu durum ancak uyanınca normal seviyeye döner. Kandaki oksijen düzeylerindeki değişimler bu hastalığın başlıca özelliklerindendir. Solunum durması en az 10 saniye olursa bu hastalığın varlığından söz edilebilir. Bu hastalık genellikle orta yaşlı ve kilolu olan erkeklerde daha çok görülür. Erkeklerde %4 sıklıkta ve kadınlarda %2 sıklıkta görülen rahatsızlığın kadınlarda görülme olasılığı genellikle menopoz döneminden sonrasındadır.
Uyku Apnesi Türleri
Uyku apnesi genel olarak sizinle birlikte, sizinle uyuyan insanlara da rahatsızlık veren bir durumdur. Bu nedenle tedavisi şart olur. Uyku apnesi kendis içerisinde 3’e ayrılır. Obstrüktif (tıkayıcı), santral (merkezi) ve mikst (karma) olmak üzere 3 farklı türü olan bu hastalığın tedavisi olduğunu söyleyebiliriz. Bir uzman yardımıyla uyku apnesinden tamamen kurtulabilir, rahat bir uyku çekebilirsiniz. Yazımızın devamında uyku apnesi türlerinin neler olduğuna daha yakından bakalım
1. Obstrüktif (Tıkayıcı) Apne
Uyku apnesinin bu türü, üst solunum yollarındaki tıkanma sebebiyle ortaya çıkar. Bu tıkanma ya da daralmalar hava akımını keser ve bu durum apne şikayetlerine yol açar. Rahatsızlık, uyku kalitesini ciddi oranda azaltır. Bu belirtilerin yanında horlama sesinin yüksekliği ve gün içinde uykulu olma hali şikâyetleri de görülür. Obstrüktif apne, bu hastalığın en sık görülen türüdür. Hastalığın müdahalesi zamanında ve uygun yöntemlerle yapılmalıdır. Aksi takdirde bu hastalık başka önemli hastalıklara da yol açabilir.
2. Santral (Merkezi) Apne
Santral uyku apnesi beyin merkezlerinin solunum kontrolünü sağlayan kaslara gerekli sinyalleri göndermemesi durumunda ortaya çıkan apne türüdür. Uyku esnasında tekrarlayan solunum durmaları görülür. Bu da kişinin karbondioksit dengesinin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olur. Tıkayıcı apneden farklı olarak merkezi apnede solunumla ilgili işlevler sürdürülemez. Dolayısıyla bu durum hava akımının kesilmesine yol açar. Obstrüktif apne ile benzer şikayetler santral apnede de görülebileceği gibi bu türde farklı şikâyetler de görülebilir. Santral apnenin altında yatan neden Parkinson ya da benzeri bir nörolojik hastalık ise yutkunmada zorluk, konuşma kalıplarında farklılıklar, genel halsizlik ve ses tonunda değişiklikler de görülebileceği için dikkat edilmeli ve bu hastalık ihmal edilmemelidir.
3. Mikst (Karma) Apne
Mikst uyku apnesini yaşayan kişilerde hem obstrüktif hem de santral uyku apnesi ve şikayetleri bir arada görülür. Bu apne türünde hem ağızdan hem de burundan nefes almak oldukça zor olur. Kişi uykusundan genellikle nefes alamadığı için uyanır. Solunum almaya başlayabilirsiniz fakat hava akımı olmadığı için solunum işlemi tamamlanamaz. Bir uzman tedavisiyle birlikte çözülebilecek bir sorundur.
Uyku Apnesinin Belirtileri
Bu rahatsızlığı yaşayan kişilerin çoğunda horlama görülür. Hastalar genellikle fark etmeseler bile onlar uyurken yanlarında olan kişiler tarafından gözlemlenebilen nefes almada güçlük çekme, bazen nefesin durması, sonra şiddetli bir horlama ile tekrar nefes alma şikâyetleri uyku apnesi belirtileri arasında yer alır. Soluk alıp verirken zorluk yaşayan hastaların boyun, baş, ense bölgeleri terler ve gece sık sık tuvalet için kalkarlar. Bu hastalığı yaşayan hastalar geceleri ani bir şekilde ve defalarca uyanabilirler. Bu da hastaların uykuda dinlenememelerine sebep olur.
Dinlendirici olmayan bir uykudan uyanınca hastalar sabah yorgun bir şekilde kalkarlar ve buna bağlı olarak bağ ağrısı şikâyetleri görülür. Hepsine bağlı olarak hastaların konsantrasyonun da düşmesiyle bu olumsuzluk günlük hayatına yansır. Dolaylı olarak uyku apnesi performanslarının düşmesine sebep olur. Günlük işlerini hallederken, otururken, kitap okurken ya da araba kullanma gibi etkinlikleri gerçekleştirirken bile bu hastalar uyuklama sorunuyla karşı karşıya kalabilirler.
Bu belirtiler dışında uyku apnesinin sebep olduğu bazı rahatsızlıklar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Uykuda boğulma hissi
- Depresyon ve sinirlilik
- Çarpıntı
- Cinsel isteksizlik ve iktidarsızlık
- Hafıza sorunları
- Boğaz ağrısı ve ağız kuruluğu
- Kalp ritim bozukluğu
- Reflü
Bu rahatsızlığın görüldüğü kişilerde süreç sonunda kalp krizi, kalp krizine bağlı olarak uykuda ani ölüm, hipertansiyon, diyabet, hiperlipidemi, obezite gibi hastalıklar meydana gelebilir. Gerektiği kadar uyuduğu halde uykusunu alamayanlar, yorgun uyananlar, gün içinde uykusu geldiği için halsiz gezenler kendilerinde bu rahatsızlığın olup olmadığını bir doktora danışarak öğrenmelilerdir. Hastalığın varlığının tespit edilmesi durumunda uzman doktorlar tarafından uyku apnesi tedavisi uygulanmalıdır.
Uyku Apnesinin Nedenleri Nelerdir?
Bu hastalığın nedenleri henüz net olarak bilinmemektedir. Ancak buna neden olabilecek bazı durumlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Uyku bozuklukları ve bu bozukluklarla ilgili rahatsızlıklar
- Geniz etinin normalden fazla büyümesi
- Normalden daha büyük bademciklere sahip olma
- Aşırı kilolu ya da obez olma
- Herhangi bir madde bağımlılığı
- Çeşitli ilaçların kullanımı
- Üst solunum yolu rahatsızlıkları
- Burun ve boğaz bozuklukları
- Kadınlarda menopoz dönemine girilmesi
- Hipertansiyon hastası olma
Tüm bunlar bu rahatsızlığı tetikler.
Uyku Apnesinin Tanısı Nasıl Konulur?
Uyku apnesinden şüphe eden hastalar vakit kaybetmeden bir doktora görünmelidir. Doktor hastaların tıbbi öyküsünü dinler, bu hastalıktan şüphe etmesine sebep olan durumları da dinleyip değerlendirdikten sonra fiziksel muayene aşamasına geçer. Kulak, burun, boğaz kontrolü ve üst hava yolları tıbbi bir cihaz vasıtasıyla incelenir. Çeşitli radyolojik yöntemlerle hava yollarındaki darlıklar görüntülenir ve değerlendirilir.
Tüm bunların sonucunda gerekli görülürse hasta uyku laboratuvarına yatırılır ve burada detaylı bir inceleme yapılır. Hastalığın en kesin tanısını koyabilmek için ise polisomnografi adı verilen uyku apnesi testi yapılır. Bu test ile hastanın uyku esnasındaki solunum ile ilgili verileri incelenir. Solunumunun durduğu süreyi ve sayıyı ölçen bu test ile kalp ritmi ve hızı, beyin dalgaları, gözlerin hareketleri, kasların aktiviteleri, kandaki oksijen değerleri ve horlamayla ilgili veriler de ölçülür. Uyku apne sendromu tanısı, ölçülen değerlerin normal düzeylerde olmaması durumunda uzman doktorlar tarafından konulur.
Uyku Apnesinin Tedavisi
Bu hastalığın tedavisi günümüzde etkili bir şekilde yapılır. Hastalığın durumuna göre kişinin yaşam tarzında ya da alışkanlıklarında bazı değişiklikler yapması beklenir. Öncelikle bu hastalığı yaşayan kişilerde obezite sorunu varsa bunun önüne geçilmeli, hasta fazla kilolardan kurtulmalıdır. Ayrıca, hastanın alkol, sigara gibi zararlı alışkanlıkları varsa bunları kullanmaktan da kaçınması gerekir. Uyku apnesine eşlik eden başka hastalıkları varsa bu hastalıklar tedavi edilmelidir.
Genel önlemler dışında uyku apnesi tedavisi için en etkili ve en yaygın yöntem CPAP (Kesintisiz Pozitif Nazal Basınç) adlı hava makinesinin kullanımıdır. Bu cihaz hasta uyurken hastanın üst hava yollarının sürekli açık durmasını sağlayarak uyku apnesini engeller. Söz konusu cihaz, silikon malzemeden üretilen bir hava maskesi vasıtasıyla üretilir. Bu cihaz ile horlamanın da tedavisi sağlanırken uyku apnesinde neredeyse tamamen bir iyileşme sağlanır. CPAP cihazı ile tedavi aşamasında kişinin kullandığı maske kişiye özel olarak ve en etkili tedaviyi sağlayacak şekilde seçilmelidir.
CPAP cihazından başka BPAP adlı cihaz da bu hastalığın tedavi edilmesinde kullanılabilir. İki seviyeli pozitif basınçlı hava veren bu cihaz obstrüktif uyku apnesi tedavisi için kullanılır. Bu cihazlarda yüksek ve düşük seviyelerde bulunan hava basıncı, hastanın soluk alıp verme durumuna göre ayarlanır. Bunun dışında bu hastalığın tedavisi genel olarak ilaç kullanmadan ve cerrahi yöntemlere başvurmadan yapılabilir. Ancak bazı hastalarda obstrüktif uyku apnesinin tedavisinde doku eksizyonu, doku küçültme, çene düzeltme operasyonu, sinir stimülasyonu ve bazı uç vakarlarda trakeostomi gibi cerrahi yöntemler başvurmak durumunda kalınabilir.
