Bütün insanların maruz kaldığı stres, yaşamın bir parçasıdır. Kişi bazı olaylardan etkilendiği zaman stres yaşar ve bu strese psikolojik ya da fizyolojik tepki verir. Aşırı stres belirtileri bu dönemden sonra ortaya çıkar. Vücudumuzun amacı bizi tehlikelere karşı korumaktır ve stres çoğunlukla tehlike olarak algılanır. Vücut bu tepkileri kendi dengesini kurabilmek için verir.
Stres uzun vadede kişiler için hem fizyolojik hem de psikolojik olumsuz sonuçlara neden olur. Bu yüzden stresi yok etmek ya da olabildiğince azaltmak oldukça önemlidir. Özellikle yüksek stres düzeyi kişinin yaşam kalitesini düşürür. Stresle baş etmenin birçok yöntemi vardır. Stresle başa çıkmanın yolları hayata geçirildiğinde kişiler stresi kontrol altına alabilir.
Stres Nedir?
İç ve dış uyaranlara karşı vücudumuzun verdiği otomatik tepki stres olarak adlandırılır. Diğer bir deyişle, stres; üzerimizdeki baskı durumudur. Tehlikeli olan gerçek bir olaya karşı ya da zihnimizde tehlikeli olarak algıladığımız bir duruma karşı stres tepkisi verebiliriz. Bu çoğunlukla bizlerin kendimizi korumak için verdiğimiz doğal bir tepkidir. Bu stresin seviyesi çok artarsa yaşam kalitemiz azalabilir.
Aşırı stres belirtileri ortaya çıktığında genellikle hayatımızdan memnun olmamaya başlarız. Günlük hayatta stresten tamamen kaçınmak pek mümkün olmayabilir. Ancak hayatı daha kaliteli, yaşanabilir ve huzurlu hale getirebilmek için stresle baş edebilmek gerekir.
Stres Çeşitleri
Stresin üç farklı çeşidi vardır ve bunlar akut, episodik akut ve kronik strestir.
Akut stres kısa sürelidir ve hızlı bir şekilde kontrol altına alınır. Stresin belirtileri o an yoğun olarak hissedilse bile geçicidir. Günlük hayatta karşımıza çıkan stres durumları buna örnek verilebilir.
Episodik akut stres ise akut stresin çok sık tekrarlanması durumudur. Episodik akut stres, kişilerin sürekli gergin ve öfkeli hissetmesine yol açar. Stresle başa çıkmanın yolları uygulandığında episodik akut stres önlenebilir. Eğer bu stres türü kontrol altına alınamazsa kronik strese dönüşür.
Kronik stres oldukça tehlikelidir ve vücuda etkileri daha büyüktür. Akut stres genelde kişileri heyecanlandırır, tetikte tutar ancak kronik stres kişinin yaşam kalitesini azaltır. Kronik stres yaşayan bir birey kendisini hem fiziksel hem de psikolojik olarak yorgun hisseder. Kişinin işlevselliği azalır. Kronik stresin nedenleri arasında daha çok geçmiş travmalar ve aile yapısı vardır.
Stresin Nedenleri
Günlük hayatta pek çok faktör stres kaynağı olabilir. Stres nedeni aslında kişiden kişiye değişir. Bir kişi için stres faktörü olan bir durum başka bir kişi için böyle algılanmayabilir. Önemli yaşam olayları ve yaşam değişiklikleridir. Stres kaynağı çoğunlukla çevreseldir.
Çoğu kişi için yeni bir okula başlamak, taşınmak, bir aile bireyini kaybetmek ve sağlık problemi yaşamak kişinin günlük hayatını değiştirir. Böylece kişi için belirgin bir stres kaynağı olur. Değişen koşullara ayak uydurmaya çalışmak stresli bir durumdur.
Günlük yaşamda sıkça karşılaşılan basit sorunlar da stres kaynağı olabilir. Örneğin iletişim sorunları, iş hayatının yoruculuğu gibi her gün karşılaşılabilecek problemler kişilerde aşırı stres belirtileri yaratabilir. Sıkça yaşanan günlük problemler kişilerin psikolojik ve fiziksel sağlığına zarar verir.
Kişisel kaynaklar da çevresel faktörler kadar stresin nedenleri arasındadır. Bir kişinin algılama biçimi, olaylara bakış açısı, zihinsel süreci stres düzeyini etkileyen faktörlerdendir. Bazı durumlarda kişinin stresinin kaynağı kendisidir. Kişinin strese karşı sergilediği tutum önemlidir.
Aşırı Stres Belirtileri
Aşırı stresin birçok belirtisi vardır ve bunlar bedensel, duygusal, bilişsel ve davranışsal belirtiler olarak ayrılır. Bedensel belirtiler kendini kalp çarpıntısı, kas gerginliği, nefes almada zorluk, aşırı terleme, ishal ve kabızlık, yorgunluk, göğüs ağrısı, baş dönmesi, baş ağrısı ve bulantı şeklinde gösterir.
Stres, bedensel olduğu kadar zihinsel belirtilerle de kendini gösterir. Bilişsel belirtiler arasında karar vermede zorluk, unutkanlık, olumsuz düşünme ve odaklanma güçlüğü vardır. Stres, kişileri duygusal açıdan da oldukça etkilemektedir. Duygusal belirtiler zevk alamama, isteksizlik, yalnızlık hissi, kontrolsüzlük duygusu, mutsuzluk, huzursuzluk, öfke şeklinde olur.
Aşırı stresin davranışsal belirtileri ise uyku ve yeme bozuklukları, saldırganlık, erteleme davranışı, kaygı davranışı, içe kapanma, alkol ve madde kullanımı şeklinde görülür. Tüm bunlar aşırı stres belirtisi olarak tanımlanır ve kişileri olumsuz yönde etkiler.
Stres Her Zaman Zararlı Mı?
Stres her zaman zararlı bir durum değildir. Stresle başa çıkmanın yolları bilinip uygulandıktan sonra stresi kontrol altına alma imkânı vardır. Hafif düzeydeki stres sizi harekete geçirmeye yardımcı olur ve kendinizi geliştirmeniz için bir fırsattır. Olumlu olan stres bazen hoşa giden bir durumdan kaynaklanır. Örneğin yeni bir işe başlamak, yeni biriyle tanışmak ya da taşınmak. Bu tür durumlardan kaynaklanan, zararlı olmayan stresle baş etmek kendimize güven kazanmamızı sağlar.
Stres bazen hayatımızda olumlu bir kazanım elde etmemize neden olduğu gibi genellikle kişiler için zararlı olur. Olumsuz stres istemediğimiz durumlar karşısında ortaya çıkar. Bunlar çoğunlukla çevredeki gerginliğin yüksek olduğu durumlardır. Aşırı stres karşısında verimliliğiniz azalır ve çevrenizdeki insanlarla ilişkileriniz olumsuz anlamda etkilenir. Bu, aşırı stres belirtileri olarak karşımıza çıkar.
Stresle Başa Çıkmak
Stresle başa çıkmaya çalışmadan önce hayatımızdaki stres kaynağının ne olduğunu belirlemek gerekir. Hangi durumda tam olarak neyden rahatsız olduğumuzu bilmeliyiz ki bununla baş edebilelim. İçinde bulunmaktan rahatsız olduğumuz durumda hissettiğimiz duygularımızı gözlemlemeliyiz. Stresi deneyimlediğimizde nasıl tepkiler verdiğimizin farkında olmamız gerekir. Daha sonra bu durumun nasıl değiştirilebileceğine dair çözüm yolları aramalıyız.
Stresle baş etme yöntemleri yaşadığımız stresi tamamen giderir ya da büyük oranda azaltır. Stresle başa çıkmanın yolları arasında düzenli bir uyku vardır. Uykusuzluk gerginliğe yol açar ve kişiler üzerinde stres yaratır. Gevşeme hareketleri ve meditasyon stresi azaltmada oldukça işe yarar. Egzersiz yapmak stres yaşayan kişileri rahatlatır. Gerçekçi planlamalar yapmak belirsizlikleri ortadan kaldırır ve stres seviyesini azaltır.
Rahatlatıcı müzikler stres anında kişileri sakinleştirir. Çözüm odaklı düşünmek stresi azaltmada işlevsel bir yoldur. Alkol, sigara ve bağımlılık yapan başka maddelerden uzak durmak gerekir. Dengeli ve düzenli beslenmek özellikle de bol sıvı tüketmek stresle başa çıkmanın yolları arasındadır. Sosyal destek almak, sevdiklerinizle vakit geçirmek de stres seviyesini azaltır. Eğer mümkünse kısa bir tatile çıkmak sizi stresli durumlardan uzaklaştırıp rahatlatacaktır.
Stres Nasıl Geçer?
Stresi etkili bir şekilde kontrol altına almak bizim hem ruhsal hem de fiziksel sağlığımızı korur. Stresle baş etmek, sakin ve huzurlu bir yaşam sürdürebilmek elbette mümkündür. Stresle başa çıkmanın yolları uygulanmadan önce problemin tam olarak ne olduğunu bilmekte fayda var. Problemi anladıktan sonra bu probleme çözüm odaklı yaklaşmak gerekir. Soruna planlı ve programlı bir şekilde yaklaşmak, çözüm ararken yardım istemek önemlidir.
Stresi yoğunlaştıran durumların ne olduğunu tespit etmek ve o durumlardan uzaklaşmak, daha sakin ve huzurlu ortamlar yaratmak etkili olacaktır. Aynı zamanda zihnimizde ne olup bittiğini fark ederek olumsuz düşünceleri olumlu düşüncelere çevirmeyi denemeliyiz. Çünkü olumsuz düşünceler çoğu zaman gerçekçi olmayan düşünce kalıplarıyla ilişkilidir.
Bize keyif veren ve anda kalmamızı sağlayan aktivitelere yönelmek de stresle başa çıkmada oldukça etkilidir. Bu aktiviteler arasında egzersiz ve meditasyon en çok önerilenlerdendir. Problemlerimizi sevdiğimiz insanlarla paylaşmak, sosyal desteklerimizi kullanmak stresi azaltacaktır. Tek başımıza stresle başa çıkamadığımızda ise bir uzman desteği almak oldukça önemlidir.
