Ödem, vücut dokularında aşırı sıvı birikmesinden kaynaklanan şişliklere denir. Bu sağlık sorunu kan damarlarında dolaşan sıvıların damarlardan sızarak doku ve cilt arasında birikmesiyle oluşur. Çoğunlukla el, ayak ve bacaklarda görülür, genellikle ağrıya yol açmaz. Ancak vücutta şişliklere ve kiloda artışa neden olmasından dolayı can sıkıcı bir durumdur.
Tuz-sodyum dengesizliğinden önemli protein kayıplarına, kalp yetmezliğinden hormonal değişimlere kadar çeşitli sağlık sorunlarından gelişebilmektedir. Peki; birçok nedene bağlı olarak gelişen ödem nedir? İşte ödemin belirtileri, nedenleri ve vücuttan nasıl atıldığına dair tüm detaylar…
Ödem Nedir?
Sağlıklı bir insan vücudu bir denge içerisindedir. Yani yapılar normal bir düzeyde çalıştığında, vücuda alınan ile vücuttan atılan sıvı miktarı bir dengede devam eder. Bu denge kontrol altında tutulduğunda kalpten alınan sıvı, kan damarları aracılığıyla organlara ve dokulara taşınır. Vücuttaki bu döngü sağlıklı bireylerde sorunsuz devam eder. Ancak bazı kişilerde ise birçok faktöre bağlı olarak sıvı dengesinin bozulmasına yol açar. Bunun sonucunda da vücutta ödem olarak adlandırılan sağlık sorunu meydana gelir.
Bu bireylerin dokularında, sağlıklı kişilere kıyasla fazla miktarda sıvı tutulumu gerçekleşir. Bu sağlık sorunu bazı kişilerde sadece küçük bir alanı bazılarında ise vücutlarının tamamını etkileyebilmektedir. Belirtiler çoğunlukla el, kol, ayak ve bacaklarda görülürken, aynı zamanda vücudun herhangi bir bölgesinde de oluşmaktadır.
Ödem Çeşitleri Nelerdir?
Vücutta sıvı birikimi oluşumunu, kişinin derisinde oluşan değişimlerden fark etmek mümkündür. Çünkü bu rahatsızlık sorunlu olan bölgelerde şişlik olarak ortaya çıkar. Bu şişliklerin etkisi ve boyutları ise ödemin karakterine göre değişlik gösterir. En yaygın görülen türleri şu şekildedir:
- Ciddi bir sağlık problemi olan pulmoner ödem, akciğerde sıvı birikimi sonucu gelişir. Ortaya çıkmasında ise kalp yetmezliğine neden olabilmektedir.
- Beyinde oluşan serebral ödemler, felç, travma veya tümör gibi nedenlerden kaynaklanabilir. Meydana geldiğinde de hastada hayati risk oluşturur.
- Periferik ödem, çoğunlukla el, kol, ayak, bacak ve bileklerde bölgelerinde meydana gelir. Bunun yanı sıra şişliği vücut pozisyonuna göre değişiklik gösterir.
- Pedal ödem, genelde kullanılan bazı ilaçların yan etkisine bağlı olarak gerçekleşir.
- Göz arkası ödemi, retinada görülen bir sağlık sorunudur. Bu durum diyabete bağlı gelişen retina sorunları, retina damar tıkanıkları, üveit veya sarı nokta hastalığında oluşabilmektedir.
- Doğuştan gelen primer lenfödem, lenf damarlarının hiç gelişmemesi veya yeteri kadar oluşmaması sonucu meydana gelebilmektedir.
- İdiopatik nedeni bilinmeyen bir ödem çeşididir. Bazı durumlarda sıvı tutulmasına yol açan bir hastalık bulunamazken, bazı durumlarda ise kalp ve damar dolaşımına bağlı bir problem olarak ortaya çıkar.
Vücutta Ödem Belirtileri Nelerdir?
Aynı zamanda çok ciddi bir sağlık sorunun bir belirtisi olarak ortaya çıkabilir. Özellikle de akciğerde meydana gelenler, bazı kişilerde ciddi semptomlara neden olur. Kişi aşağıdaki belirtilere ek olarak solunum güçlüğü, nefes darlığı ve göğüste yoğun ağrı hissi şikâyetleri yaşıyorsa mümkün olan en kısa sürede hastaneye giderek acil tıbbi destek alması çok önemlidir. Çünkü akciğerde sıvı birikmesi hayati risk taşır. Dolayısıyla bu şişliğin altında yatan asıl nedenin tespit edilebilmesi için iyi bir şekilde gözlemlemek ve uzman bir doktora başvurmak önemlidir. Yaygın görülen belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Göz kapaklarının şişmesi
- Yaygın bir şekilde eller, ayaklar veya bacaklarda şişlik
- Sıvı birikimine bağlı olarak eskiye nazaran kiloda artış
- Ciltte gerginlik ve şişlik olan bölgelerde parmak ile bastırıldığında çukurlaşma
- Nabız ve tansiyon değerlerinde artış
- Bacaklarda aşırı düzeyde terleme
Vücutta Ödem Neden Olur?
Vücutta bazı durumlarda kılcal damarlardan dokulara sıvı sızar. Bu sızan sıvılar sorunlu bölgelerden kolaylıkla uzaklaştırılamadığından birikme yapar. Bu rahatsızlığın oluşmasına birçok faktör neden olabilirken yaygın olanları aşağıdaki gibidir:
Hareketsiz Kalma
Bazı sağlıksız alışkanlar, sıvı birikmesine olumuna neden olan en büyük faktörlerden birisidir. Normal şartlarda bacak kasları, yürüme veya koşma gibi eylemlerde damarları sıkıştırarak kan akışını kolaylaştırır. Ancak hareketsiz kalındığında ise venlerde kan birikir, sıvı dokulardan kan damarlarına aktarımı engellenir ve sıvı dokularda birikir. Bu da bazı zamanlarda biriken sıvılar, kılcal damarlardan dışarı taşması sonucunda ödem oluşur. Özellikle uçak veya otobüs yolculuğu gibi uzun süre hareketsiz kalındığında ayak ve ayak bileklerinde sıvı tutulumu bu duruma verilebilecek en uygun örneklerden biridir.
Yüksek Sıcaklar ve Nem
Yüksek sıcaklar vücutta ısını arttırdığında, kan damarlarının genişlemesine sebep olur. Bu da sıvı dokulara kolaylıkla sızarak bu rahatsızlığın oluşmasına yol açar. Yüksek nem oranı ise bu tablonun daha da ağırlaşmasına yol açar.
Lodos
Lodos bazı kişilerin sağlığını hem ruhsal hem de bedensel olarak olumsuz yönde etkileyebilir. Bu gibi durumlarda aşırı uyku hali, uykusuzluk, mide veya baş ağrısı, iştahta artış, iştahsızlık, huzursuzluk, yorgunluk gibi problemler gözlemlenir. Bu belirtilere ek olarak lodos, bazı kişilerin vücudunda fazla miktarda su birikmesine ve şişkinliğe yol açar.
Bazı İlaçların Kullanımı
Vücutta şişlik oluşumunu tetikleyen faktörlerden birisi de çeşitli ilaçların kullanımıdır. Bunlardan bazıları kan basıncı düzenleyici, anti-inflamatuvar, non-steroid, HRT ve steroid grubundan olan ilaçlardır. Bu ilaçlar damardaki sıvı hızı ayarlamasını etkileyerek sıvı birikmesine sebep olabilmektedir.
Tuzlu Gıdaların Tüketimi
Vücut içerisindeki tüm dokular belli seviyelerde tuza ihtiyaç duyar. Ancak çok fazla tüketimde tuz, vücut yapısındaki suyu tutarak seyreltir. Sonucunda da sıvı birikmesi oluşur.
Menstürasyon (Adet Kanaması) veya Hamilelik
Adet kanaması veya hamilelik dönemlerinde, kadınların hormonal seviyelerinde değişimler olur. Bu hormonal değişimler vücuda giren ve çıkan sıvı dengesini etkilemesi sonucu sıvı birikmesi gerçekleşir.
Çeşitli Hastalıklar
Karaciğer, lenfödem, tiroit, böbrek ve kalp, tümör, iltihap, enfeksiyon ve kan pıhtılaşması gibi sağlık sorunlarında vücuttaki sıvı dengesi bozulur ve bu da vücutta sıvı birikmesine neden olabilir.
Ödem Attırıcı Besinler Neler?
Sıvı birikmesini engellemenin ilk adımı sağlıklı ve düzenli beslenmenize göstereceğiniz önemdir. Örneğin aşırı miktarda tuz tüketmek, sıvı birikmesi oluşumunu tetikleyen faktörlerin arasında bulunmaktadır. Kişiler bazı besinleri sağlıklı ve gerektiği oranda tükettiğinde, vücudundan ödem oluşumunu önlemeye veya var olan su tutulumunun atılmasına katkı sağlar.
Güne Yayarak Su Tüketmek
Bir yaşam kaynağı olan su, en önemli besin öğelerinden birisidir. Özellikle de sıvı tutulumunu önlenme adına dengeli bir şekilde tüketilmelidir. Tüketilecek su miktarı, her kilo başına 30 ml veya alınan her 1 kaloriye 1 ml olarak hesaplanmalıdır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri ise suyu güne yayarak içmektir. Çünkü bir seferde çok fazla içilen su, tam tersi olumsuz bir etki yaratarak ödemin artmasına yol açabilir.
Maydanoz
Yeşil yapraklı sebzelerden maydanoz, içerdiği etken maddeler sebebiyle doğal olarak su atıcı etkiye sahiptir. Bitkisel lif içermesinin yanı sıra ayrıca A ve C vitamini açısından da çok zengin bir kaynaktır. Sıvı tutumunun varlığında 1 demet maydanozu haşlayarak suyunu içtiğinizde veya salatalarınızda çiğ olarak tükettiğinizde, vücuttaki aşırı sıvı birikiminin azaltılmasına yardımcı olur. Fakat fazla tüketildiğinde ise vücuttan gereksiz yere suyu atarak tansiyonu düşürür. Bu nedenle maydanoz, gereğinden fazla tüketilmemelidir.
Süt-Yoğurt
Süt ve yoğurt kalsiyumdan açısından oldukça zengin olmasının yanı sıra vücut sıvılarının mineral dengesini sağlar. Bu özelliği sayesinde sıvı birikmesi oluşmasına engel olur. Her gün 1 kâse yoğurt veya 2-3 su bardağı süt tüketebilirsiniz.
Turp
Turp, doğal diüretik besinler gurubunda yer alır. Sık sık sıvı birikmesi problemi yaşanıyorsa, haftada 1 veya 2 kere turp tüketilmesi vücuttan aşırı suyun atılmasına yardımcı olmaktadır.
Kavun ve Kayısı
Kavun ve kayısı gibi turuncu-sarı renkli gıdalar yüksek oranda potasyum içerir. Bu tür gıdalar vücut sıvılarınızda sodyum-potasyum dengesini sağlamaya yardımcı olur. Bu nedenle her gün 2 porsiyon meyve tüketmek sıvı birikmesi oluşumuna engellemeye yardımcı olabilmektedir.
Yulaf
Yulaf bol lif içermesinin yanı sıra aynı zamanda yapısında beta glukan bulunmaktadır. Bu özellikleri sayesinde bağırsak hareketlerini artırarak dolaşım sistemini hızlandırır. Dolayısıyla sıvı birikmesinin hem oluşmasına engel olur hem de sıvının vücuttan dışarıya atılmasına yardım eder. Süt, yoğurt veya bu gıdaların kurabiye ve ekmek gibi gıdalar yapımında kullanarak haftada en az 3-4 kez tüketmeye özen gösterilmelidir.
Ananas
Ananas, lif ve potasyum açısından zengin bir kaynak olmasının yanı sıra ayrıca bromelain içerir. Yapısındaki bu özellikler sayesinde, vücut sıvılarında sodyum-potasyum dengesini sağlarken aynı zamanda suyun atılmasına da yardımcı olur. Böylelikle hücre içerisindeki sodyum seviyesinin artmasını ve buna bağlı vücutta sıvı birikiminin oluşumunu engeller. Vücuttan su atılımını kolaylaştıran ananası, şişlik olduğunu hissettiğiniz günlerde her gün 1 dilim olarak tüketebilirsiniz.
Antioksidan İçeren Bitkisel Çaylar
Antioksidan içeren bitkisel çaylar damar sağlığını önemli yönde etkiler. Papatya, ada çayı, hindiba, rezene ve yeşil çay gibi bitkisel çaylar diüretik maddeler içerir. Bu maddeler nedeniyle vücuttan su atılımını sağlar ve fazla tüketildiğinde tansiyonun düşmesine yol açabilmektedir. Bu nedenle şişliğiniz varsa günde en fazla 1-2 fincan bitkisel çay tüketme alışkanlığı edinmeniz yararlı olur.
Vücuttaki Ödem Nasıl Atılır?
Özellikle de kadınlarda daha fazla meydana gelen ödem, oluşturduğu şişkinlikler ile can sıkar. Farklı nedenlerden kaynaklanan bu sağlık sorununu oluşmadan önlemek mümkündür. Bunun yanı sıra var olan ödemi ufak yaşam tarzı değişikleriyle veya kendi kendine iyileşme gösterir. Ancak bazı durumlarda sıvının vücuttan atılması için ilaç tedavisine ihtiyaç vardır. Bu gibi durumlarda diüretik ilaçlar kullanılmaktadır. Şişlikten tamamen kurtulmanız ise sadece ilaçla mümkün değildir. Ödemin kalıcı olarak tedavi edilmesi için asıl altta yatan nedenin tespit edilerek kontrol altına alınmalıdır.
Bu nedenle kimi kişide çok fazla tuz tüketimi veya aşırı hareketsizlik, kimisinde ilaç kullanımına bağlı olarak yan etkiler oluşur. Alınan ilaç tedavisine ek olarak, vücuttan su birikimini kolaylaştırmanın çeşitli yöntemleri vardır. Vücuttaki ödem nasıl atılır? sorusunun cevabı ve dolayısıyla bu sağlık sorununda kurtulma yolları şu şekilde sıralayabilmektedir:
- Tuz kullanımını azaltmalısınız.
- Yeterli miktarda su içilme ve tüketilen besinlere dikkat etmelisiniz.
- Masa başında çalışanlar ya da otobüs seyahati gibi uzun süre oturmak zorunda olanlar, düşük düzeyde basınç yapan kompresyon çoraplar giymelidir.
- Her saat başında en az 5 dakika yürüyüş yapılmaya özen gösterilmelidir.
- Eller ve kollarda görülen ödemde yarım saat kadar kafanızın üzerine kaldırmalısınız.
- Bacak ve ayaklara düzenli olarak lenfödem masajı uygulanmalıdır.
- Doktorunuzun önerdiği miktarda günlük diyetinize magnezyum eklemelisiniz.
- Sodyum alımı azaltılmalıdır.
- Sağlıklı ve ideal kiloda olmaya özen gösterilmelidir.
- Düzenli olarak fiziksel aktiviteler yapılmalıdır.
Ödem yaygın olarak karşılaşılan bir sağlık sorunu olsa da bazı sağlıklı yaşam alışkanlıkları geliştirerek genelde aşılabilir bir sorundur. Ancak beslenme ve diğer dikkat edilmesi gerekenler konusunda hassasiyet gösterildiği halde inatçı bir ödem varsa muhakkak uzmana danışılmalıdır. Çünkü altta daha ciddi bir sağlık sorunu yatabilmektedir.
